Demagog, który zawładnął społeczeństwem

Dziewiątego lutego 1950 roku w Wheeling w Zachodniej Wirginii Joseph R. McCarthy, mało znany senator republikański z Wisconsin, oznajmił, że posiada listę nazwisk osób związanych z Partią Komunistyczną, a znajdujących się w Departamencie Stanu. Ameryka, prowadząca w tym czasie zimnowojenną rozgrywkę ze Związkiem Radzieckim, była niezwykle wyczulona na wszelkie wpływy komunistyczne, dlatego też wystąpienie McCarthy’ego wzbudziło popłoch zarówno w rządzie jak i społeczeństwie amerykańskim i stało się początkiem fali represji wobec ekspansji komunistycznej na terenie Stanów Zjednoczonych. 

Joseph McCarthy urodził się 14 listopada 1908 roku w niezamożnej rodzinie farmerskiej w Wisconsin. Już jako dziecko musiał ciężko pracować by pomóc rodzicom w utrzymaniu. W wieku lat 14 założył swoją własną farmę kurcząt (miał ich 10 tysięcy). Jednak ze względu na chorobę płuc, nie udało mu się zrealizować przedsięwzięcia do końca. Rozpoczął więc studia inżynierskie, a później prawnicze. Czynnie brał także udział w lokalnym życiu politycznym: był sędzią sądu okręgowego, a w 1946 roku został senatorem z ramienia swego rodzinnego stanu. Początkowo McCarthy był mało rozpoznawalny w Senacie - dopiero jego wystąpienie w Wheeling spowodowało, że polityk znalazł się w centrum zainteresowania całego kraju.

Na skutek wzrastającego napięcia wobec infiltracji komunistycznej powstały specjalne komisje powołane do „badania zagadnień bezpieczeństwa państwowego i lojalności obywatelskiej”.  21 grudnia 1950 roku założono Senacki Podkomitet Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Senate Internal Security Subcommittee), którego sekretarzem został McCarthy. Natomiast w latach 1953-54 senator stał na czele Stałej Senackiej Podkomisji Śledczej (Senate Permanent Subcommittee on Investigations). Celem McCarthy’ego było „oczyszczenie” Ameryki z wpływów komunistycznych i wykorzenienie jakichkolwiek śladów niepożądanej ideologii. Z początku nikt nie zwracał uwagi, że tak naprawdę McCarthy nigdy nie miał wystarczających dowodów, aby móc skazać kogoś za działalność komunistyczną. Społeczeństwo amerykańskie, zastraszone wizją destrukcji demokratycznego państwa i możliwością pojawienia się agentów radzieckich w rządzie, nie zważało na to, czy oskarżenia McCarthy’ego są prawdziwe.  

Stopniowo senator zwiększał swoje uprawnienia: działalność komisji rozszerzył na wszystkie placówki amerykańskie za granicą, prowadził przesłuchania tych, którzy według niego brali udział w „spisku komunistycznym”(początkowo oskarżając osoby związane z Partią Demokratyczną i administracją). McCarthy wiązał także trudności w prowadzeniu zagranicznej polityki amerykańskiej z istnieniem szpiegów w rządzie USA – w szczególności nie ufał doradcom Departamentu Stanu prowadzącym politykę dalekowschodnią.

Wojna koreańska, w której Stany Zjednoczone realizowały swą wizję zwalczania komunizmu, przyczyniła się do wzrostu popularności McCarthy’ego. Bardzo przydatne okazały się także cechy charakteru samego senatora. Nie zależało mu na szacunku, dążył wyłącznie do tego, by zwrócić na siebie uwagę. Takie pojęcia jak prawda czy logika nie były dla niego istotne. Nigdy nikomu nie udało się z nim wygrać w walce na argumenty. A jeśli ktoś poprosił o wytłumaczenie danego poglądu, McCarthy przechodził do następnych fałszywych zarzutów, by w ten sposób zasiać coraz to nowe podejrzenia.

Senatorowi udało się uzyskać reelekcję, ale swojego stanowiska nie utrzymał długo. W 1954 roku rozpoczął poszukiwania wpływów komunistycznych w armii amerykańskiej, co wzbudziło natychmiastowe kontrowersje. Oskarżenia wobec wojska były zbyt dużym wykroczeniem – polityk został pozwany o wywieranie presji na czynniki wojskowe. Przesłuchania w sprawie rzekomych agentów komunistycznych w armii toczyły się od 22 kwietnia do 17 czerwca 1954 roku i były emitowane przez telewizję. Przewagę nad McCarthy’m zdobył adwokat armii, Joseph Welch, który umiejętnie tocząc rozmowę ze swym rywalem ukazał jego wady, przez co popularność senatora powoli spadała. 2 grudnia 1954 roku Senat potępił McCarthy’ego  - liczbą 67 głosów został on odwołany ze swego stanowiska. Działanie to było nie tylko karą wymierzoną w senatora, ale także ostrzeżeniem dla innych przed podobnymi działaniami w przyszłości. Utraciwszy popularność i karierę, McCarthy popadł w alkoholizm. Zmarł 2 maja 1957 roku w wieku 48 lat. Jego śmierć nie wywołała większego wrażenia.

Działania senatora, określane mianem makkartyzmu, rozpowszechniły się w całej Ameryce, odciskając znaczące piętno na społeczeństwie i polityce amerykańskiej. Represje McCarthy’ego wywołały chaos w rządzie, obawiali się go politycy, wiedząc, że senator jest w stanie w krótkim czasie zrujnować całą ich karierę.  Polityk wzmógł panikę przed ideologią komunistyczną i ewentualnym przejęciem władzy przez komunistów. Ludzie czuli się bezradni i niepewni. Choć zdawano sobie sprawę z tego iż McCarthy w wielu przypadkach nie mówi prawdy lub unika wytłumaczenia swoich teorii, nikt nie potrafił się mu sprzeciwić.

Oskarżając o sympatie komunistyczne senator zniszczył karierę i reputację wielu ludzi. Samo podejrzenie o sympatyzowanie z komunizmem równało się z ostracyzmem społecznym. Choć swe poszukiwania rozpoczął w rządzie i otoczeniu z nim związanym, szybko rozszerzył pole manewrów, wzywając przed komisję ludzi ze świata rozrywki (m.in. aktora Charlie Chaplina).

Mimo że senator zniknął z areny politycznej, zjawisko makkartyzmu przetrwało. W 1958 roku powstała nawet organizacja – ‘John Birch Society’ - zajmująca się wyszukiwaniem szpiegów komunistycznych i opierająca swe działania na dokonaniach senatora. Choć metody stosowane przez McCarthy’ego były powszechnie krytykowane, to jednak cel polityka został osiągnięty, a Ameryka nadal prowadziła wojnę z komunizmem.

Ania Szczerska